65+ Yaşlı Hakları Derneği Saha Ziyareti1 Malatya, Kahramanmaraş, Adıyaman, Elazığ

 

65+ Yaşlı Hakları Derneği Saha Ziyareti-1

23-24 Şubat 2023

Malatya, Kahramanmaraş, Adıyaman, Elazığ

Şekil 1. 6 Şubat Pazarcık Depremlerinden Sonra Bölgedeki Deprem Aktivitesi

Giriş

Bu raporda Saha 1 kapsamında yapılan çalışmalar özetlenmektedir. Saha 1’in amacı deprem bölgesinin akut dönemde ziyaret edilerek ilk ihtiyaçların belirlenmesi, yerelde ilk temasların kurulması ve derneğin daha sonra sahaya gidecek ekiplerinin çalışma içeriği için bir yol haritası çıkarılması olmuştur. Rapor, üç bölüme ayrılmakta olup öncelikle 1) Ekip bilgileri ve ekinin oluşum süreci, 2) Ekibin Sahadaki İyi Oluş Hali İçin Alınan Tedbir ve Önlemler, 3) Destek alınan program ve 4) Ziyaret edilen bölgenin genel özellikleri sunulmuştur. İkinci bölümde, sahada görüşülen görevli ve yetkililerden alınan bilgiler 5) Gerçekleştirilen Faaliyetler başlığında paylaşılmaktadır. Üçüncü bölüm, Saha 1 ekibi olarak yaptığımız 6) Genel Gözlemlerimizi içermektedir.

1. Ekip Bilgileri ve Ekibin Oluşum Süreci

Saha Ekibi

• Prof. Dr. Rümeyza Kazancığolu 65+ YHD YK Başkanı, Bezmi Alem Vakıf Üniversitesi Rektörü, Nefroloji Profesörü, Türk Nefroloji Derneği Afet Komisyonu üyesi 
• Dr. Gülüstü Salur, 65+ YHD YK Üyesi, Kognitif Nörolog
• Prof. Dr Fahriye Oflaz 65+YHD Üyesi, Koç Üniversitesi Hemşirelik Yüksek Okulu Öğretim Üyesi, Psikiyatri Hemşiresi
• Yüksek Hemşire Mualla Akın, 65+YHD Üyesi, Evde Yaşlı Bakım Hizmeti Şirketi Kurucu ve Yöneticisi
• Op. Dr. Erduran Gür, 65+ YHD Gönüllüsü, Üroloji Uzmanı, Elazığ Özel Hayat Hastanesi YK Başkanı
• Özkan Akman, 65+ YHD Gönüllüsü, Anestezi teknisyeni, AFAD ve UMKE gönüllüsü

Gönüllülerin tamamı derneğin gönüllüsü ya da üyesi olup bir kısmı derneğin yönetim kurulunda da yer almaktadır. Ekibin tümü yaşlanma ve yaşlılık konusunda mesleki deneyime ve akademik bilgi birikimine sahiptir. 

Derneğimizin yerel çalışma grubuna deprem sonrası katılan bağlantılarımızla, ziyaret öncesi yapılan ön hazırlıklar doğrultusunda seyahatin içeriği ve detayları planlanmıştır.

Yerel yönetimler çalışma grubumuz özellikle pandemi döneminde ülkemizin dört bir yanından belediye çalışanlarının katılımıyla büyümüştür. Depremin 10. Dakikasından itibaren bölge ile irtibata geçilmiş ve saha ile kurulan bağlantılar doğrultusunda bu gruba bölgeden Aile ve Sosyal Hizmetlere bağlı çalışan uzman ve yetkililer de eklenmiştir. 

2. Ekibin Sahadaki İyi Oluş Hali İçin Alınan Tedbir ve Önlemler

Kahramanmaraş merkezli deprem bölgesi ihtiyaç belirleme ziyaretlerinin birincisi 65+ Yaşlı Hakları derneğinin yukarıda adı geçen üyeleri tarafından 23 Şubat tarihinde sabah Malatya Havaalanına varış, Malatya üzerinden karayolu ile Kahramanmaraş ziyareti, gece güvenli konaklama amacıyla Elazığ’a dönüş ve konaklama, 24 Şubat tarihinde Adıyaman ziyareti ve Malatya ziyareti sonrası gece Elazığ havaalanından İstanbul’a dönüş şeklinde gerçekleşmiştir.

Depremin ilk günlerinden itibaren derneğimizin sahada ihtiyacı anlama ve ulaştırmada en önemli ortağı olan Dr Erduran Gür ve çalışma arkadaşı Özkan Akman hem yerel ev sahipliği yapmış hem de ziyarete aktif katılım sağlamışlardır.

Saha ziyareti öncesi gelen talepler doğrultusunda Dr Erduran Gür’ün yoğun ve aktif desteği ile sahaya çeşitli ihtiyaç malzemeleri (tekerlekli sandalye, yetişkin bezi/hijyen malzemeleri, ilaç, gıda, yeri geldiğinde çadır ve jeneratör gibi) gönderilmiştir. Saha ziyaretleri sırasında yanımızda götürülmek üzere detayları ekte görülecek tıbbi malzeme, hijyen malzemeleri özellikle yaşlı ihtiyacı öncelikli olarak planlanmış ve bir kısmı ayni yardım olarak temin edilip ziyaret lokasyonlarına tarafımızdan teslim edilmiştir. 

3. Destek Alınan Program

Saha ziyareti Turkey Mozaik Foundation iş birliğiyle, bireysel ve kurumsal bağışçıların desteğiyle Sivil Toplum için Destek Vakfı’nın sağladığı “Kahramanmaraş Depremi Küçük Destek Fonu”dan alınan kaynakla gerçekleşmiştir.

4. Ziyaret Edilen Bölgenin Genel Özellikleri

Saha 1 kapsamında ziyaret edilen Adıyaman ve Maraş depremde yıkımın en fazla olduğu iller arasındadır. Malatya da özellikle merkezinde çok sayıda yıkım yaşanan bir il olmuştur. Şekil 1’de ziyaret edilen illerin deprem aktivitesi yer almaktadır. Saha 1 kapsamında ekibin ziyaret ettiği il ve kurumlar Tablo 1’de görülmektedir:

İl	Kurum
Kahramanmaraş	Necip Fazıl Eğitim Araştırma
	Oniki Şubat Sosyal Hizmet Merkezi
	Engelli ve Yaşlı Hizmetleri Müdürlüğü
Adıyaman	Adıyaman Üniversite Hastanesi
	Adıyaman Kapalı Yüzme Havuzu binası
	Aile Sosyal Politikalar Bakanlığı Sosyal Hizmetler İl Müdürlüğü
Malatya	Malatya Sosyal Hizmetler İl Müdürlüğü/Malatya İtfaiyesi

Tablo 1: Saha 2 Kapsamında Ziyaret Edilen İl ve Kurumlar

 

5. Gerçekleştirilen Faaliyetler

1.Gün – Kahramanmaraş

Kahramanmaraş ilçelerinde deprem bölgesi gözlemlerini takiben ilk ziyaret Necip Fazıl Eğitim Araştırma hastanesine yapıldı. Deprem anında nöbetçi olan acil sorumlusu hekim arkadaşımız başta olmak üzere, görevlendirme ile gelen başhekim ve acil sorumlusu diğer meslektaşlarımızla ve Küba’dan gönüllü gelen hekim ekibi ile görüşüldü. Hastanenin birçok ünitesi işler durumda olup, hastane bahçesine kurulan sahra hastanesinde de cerrahi müdahaleler dahil hizmet verildiği öğrenildi. Sağlık hizmetlerinin koordinasyonunda bir aksaklık olmadığı ve Kahramanmaraş’ta özellikle de şehir nüfusunun büyük kısmının daha güvenli bölgelere gitmiş olması nedeniyle büyük bir yığılma olmadığı ifade edildi. Sağlık görevlilerinin, geçici ve gönüllü hizmet verenlerin, kendileri de depremzede olduğu halde hiç hizmeti aksatmadan, kendi ailelerini bir yerlere yerleştirip büyük fedakarlıkla çalıştıkları görüldü.

 

İkinci durak Oniki Şubat Sosyal Hizmet Merkezi oldu. Burada bölgeye büyük bir uzman grubu ile saha değerlendirmelerini yapmak üzere gelen Aile ve Sosyal Hizmetler Bakanlığı Engelli ve Yaşlı Hizmetleri Genel Müdürlüğü Özel Bakım Kuruluşları Daire Başkanı Ömer Faruk Bilgin ve Kahramanmaraş Aile ve Sosyal Hizmetler İl Müdür Yardımcısı Bayram Paksoy ve ekipleriyle bir değerlendirme toplantısı yapıldı. Toplantıya Sosyal Hizmet Merkezinden sosyolog Gülçin Can ve ekibi ev sahipliği yaptı. 

Ömer Faruk Bilgin’le birlikte İstanbul, Ankara ve İzmir başta diğer şehirlerden gelen sosyal çalışmacı, psikolog ve hemşirelerden oluşan bir ekip sahada ihtiyaç taraması yapmaya başlamak üzere o sabah Kahramanmaraş’a varmışlardı. Ömer Faruk Bilgin kendisinin de deprem sırasında Adıyaman’da bulunduğunu ve bir depremzede olarak ilk dört günü orada geçirdiğini anlattı. 

Yaşlı ve engelli hizmetleri ile ilgili önemli bilgileri bizlerle paylaştıkları toplantıda, bakım kuruluşlarında kalan 900’ü engelli toplam 1600 kişinin hiç bir kayıp olmadan ilk iki gün içinde çevre illerdeki bakım merkezlerine nakillerinin tamamlandığını ifade ettiler. Kahramanmaraş’tan 3 huzur evi tahliye edilmişti. Bunların sakinleri Trabzon, Nevşehir, Konya, Tokat ve Sivas’a nakledilmişti. 

Toplantımızda kendilerinden sahada yapmayı planladıkları çalışmanın detaylarını dinledik ve öngördükleri ihtiyaçları sorduk. Toplantı yaptığımız ekip tüm hastane, çadırkent ve konteyner kentleri gezip ihtiyaç sahibi yaşlı ve engellileri tespit edeceklerdi. 

Öngörülen en önemli ihtiyaç yaşlı ve engelli gereksinimine cevap verecek tuvalet, banyo ve konteyner ihtiyacı idi. Bunun dışında normalde yaşlısına ev koşullarında bakan ama kendisi de depremzede, belki yaralı, yoksun olan yaşlı yakınlarının veremediği bakımın nasıl telafi edileceği ve ne ölçüde yeni bakım ihtiyacı olduğu önemli bir sorundu. 

Biz de derneğimizin kapasitesini ve ne şekilde destek verebileceğimiz konusunda bazı bilgiler verdik. Toplantıdan bu ihtiyaç tespiti sonrası tekrar değerlendirme yapmayı planlayarak ayrıldık. Rakamlar ve ihtiyaçlar çıktıktan sonra paydaşlarımızla birlikte özellikle tuvalet, banyo temini ve konteyner kentlere yaşlı gereksinimleri için özel destek nasıl sağlayabileceğimizi konuşarak kendi hareket planımızı oluşturduk. 

Sonra gene Kahramanmaraş’da depremin ilk günlerinden beri irtibatta olduğumuz Engelli ve Yaşlı Hizmetleri Şube müdürü Tuğba Gökçen Yosunkaya ile sahada buluşup görüştük. Daha önce de bazı destek malzemeleri ulaştırdığımız ekibe, yanımızda getirdiğimiz malzemeleri de teslim ettik. Sahadaki yoğun çalışmaları ile ilgili bilgi aldık. 

Birinci günün gecesi konaklamak için gittiğimiz Elazığ’da Dr Erduran Gür’den Elazığ depremi sonrası orada yaşananları ve yaraların nasıl sarıldığını dinledik. Tam ziyaretimiz öncesi Hatay’da yeni yıkımlara sebep olan büyük bir deprem olması nedeniyle güvenli konaklama imkanı olan Elazığ’da kaldık. 

• 2.Gün – Adıyaman

İkinci gün sabahı Adıyaman’a doğru yola çıkılmıştır.  Adıyaman ziyareti Adıyaman Üniversite hastanesinde doktorlarımızla görüşerek başladı. Adıyaman Üniversite Hastanesi Başhekim Yardımcısı İç Hastalıkları Uzmanı, öğretim görevlisi Dr. Aşkı Vural deprem anından itibaren sahada yaptıkları, hastanenin hizmet kapasitesi konusunda bilgi verdi. Hastane sağlamdı ve rutin sağlık hizmetlerine dönülmüştü. Dr. Vural diğer illerden görevlendirme ile gelen sağlık çalışanlarının, gönüllü hizmet veren sağlık çalışanlarının zor koşullarda çok aktif bir hizmet vermeye devam ettiklerini belirtti. Kendileri de depremzede olan sağlık çalışanlarının, günlerce hastane bahçesinde ailelerini, çocuklarını arabalarda koruduklarını, sonra güvenli bir aile ferdine teslim edip gece gündüz çalıştıklarını takdire not ettik. 

Kahramanmaraş örneğinde olduğu gibi hemen deprem ertesi yaşanan zorluklar nedeniyle, Adıyaman’da da nüfusun büyük bir oranının komşu illere ya da büyük şehirlere göç ettiği ve şehrin büyük oranda boşaldığı anlaşılmıştır. Kahramanmaraş deprem merkezi olduğu halde Adıyaman’da daha ağır bir yıkım olduğu görülmüştür. Şehrin ziyaret edebildiğimiz ana caddelerinde ve merkezi yerleşim bölgelerinde hasarsız bina adeta kalmamıştır. 

Adıyaman Üniversitesi Eğitim ve Araştırma Hastanesi’nin komşu arazisinde bir konteyner kent kurulması için alt yapı çalışmalarının yapıldığı görüldü. Derneğimizin, destekçilerin bağışlarıyla yaptırdığı ve hastaneye komşu konteyner kent ve hastane çalışanlarının ortak kullanımı için Adıyaman’a naklettirdiği 22 adet seyyar tuvalet yerinde görüldü ve alt yapı çalışmaları konusunda bilgi alındı. 

Kurulumu bitmiş sınırlı sayıda konteynera yerleşen depremzedelerle görüşüldü ve geçmiş olsun dileklerimizle birlikte ihtiyaçları dinlendi. Adıyaman yardımın en geç ulaştığı depremzede ilimiz olarak basında yer almıştı, yerel halk da bu yalnızlık hissini, çaresizlik duygusunu, ve büyük kayıpları doğrulayan bir ruhsal çöküntü içindeydi. 

 

 

Hastane ziyareti sonrası Adıyaman Kültür ve Sosyal İşler Şube müdürü Mehmet Bereket ile Adıyaman Kapalı Yüzme Havuzu binasında buluşup görüşüldü. Bu bina depremde hasar görmeyen nadir yapılardan biriydi ve depremin ilk günlerinde bir çok depremzedeye barınak olmuştu. Mehmet Bereket yerel yönetimler grubumuzda depremin ilk günlerinden beri irtibatta olduğumuz, sahada büyük emekle destek sağlayan bir yetkiliydi. Kendisi de sülalesinden yüzlerce, yakın akrabalardan onlarca kayıp vermiş, yasını yaşayamadan kollarını sıvayıp diğer depremzedeler destek sağlayamaya soyunmuş bir depremzedeydi. 

Mehmet Bereket’e ihtiyaç olan tekerlekli sandalyeleri ve yanımızda götürdüğümüz sarf malzemelerini teslim ettik. Mehmet Bereket ile yaptığımız görüşmede de öne çıkan psikolojik destek ihtiyacının büyük olduğu ve terkedilmişlik, çaresizlik duygusunun çok kolay kalıcı hale gelme riskinin olduğu idi. Yapılan ziyaretler, sadece yardım malzemesi götürmek değil, yaraları birlikte saracağız mesajı verilmesi ve yol arkadaşlığı için çok anlamlıydı. 

Adıyaman’da son ziyaret durağımız Aile Sosyal Politikalar Bakanlığı Sosyal Hizmetler İl Müdürlüğü oldu. Orada hem depremzede İl Müdürü Fethi Çelik hem de Erzurum’dan görevlendirme ile gelen İl Müdürü Cemil İlbaş ile toplantı yaptık. İl Müdürlüğü tam bir komuta koordinasyon merkezi görüntüsündeydi. Ekipler sürekli araçlarla giriş çıkış yapıyor ve yardım malzemeleri sahaya götürüyorlardı. Görevlendirme ile gelen yetkililer ve yerel yetkililer bir ahenk oluşturmuştu. Cemil İlbaş önemli bir süreci yönetmeye başlamıştı. Yakın çevresinde de büyük kayıplar olduğunu öğrendiğimiz İl müdürü Fethi Çelik bize bölgesindeki yaşlı ve engelli nüfusla ilgili raporlar, istatistik bilgileri sundu ve ihtiyaçlar konusunda fikir alışverişinde bulunduk. 

Daha biz planlarımızdan söz etmeden yaşlılara verilecek hizmetler konusunda eğitim, bilgi desteğinin çok yararlı olacağını iletti. Henüz kendisine ulaşmamış olan yaşlı depremzedeye destek verme konusunda hazırladığımız infografikleri kendileriyle paylaştık. Daha sonra iş birliğimizin ne şekilde devam edeceği konusunda bir plan yaparak ayrıldık. 

• 2.Gün – Malatya

Malatya saha ziyaretimizin son durağı oldu. Diğer illere göre nisbeten daha az yıkımın ve kaybın olduğu Malatya’da Sosyal Hizmetler İl Müdürlüğü, binası hasarlı olduğu için çalışmalarını Malatya İtfaiye binasında yürütüyordu. Malatya’nın köy ve ilçelerine sürekli destek için sahada olan ekiple buluşmamız ancak birkaç denemeden sonra mümkün oldu.

Malatya depremden daha az zarar gördüğü için ekibin durumu daha iyiydi ve gene insanüstü bir gayret ile çalışmaları yürütüyordu. 

Yerel yönetimler çalışma grubunda bağlantıda olduğumuz ve Dr Erduran Gür desteğiyle malzeme gönderdiğimiz Sosyal Hizmetler yetkilisi Muhammed Özdemir ve beraberindeki Malatya Kadın Aile Şube Müdürü Hilal Yıldırım, Yaşlı Engelli Hizmetleri Şube Müdürü Seyit Soner Yılmaz ile kısa bir görüşme yaptık. Kendilerine geçmiş olsun dileklerimizle, yanımızda götürdüğümüz sarf malzemelerini sunduk. Malatya’daki ihtiyaç konusunda bilgi aldık. Kendilerinin küçük bir serzenişini de kaydettik. Canla başla yetişmeye çalıştıkları yerler yanında bu büyük afette yetişemedikleri yerlerden eleştirildiklerini üzülerek ifade ettiler. 

6. Genel Gözlemlerimiz

Ziyaret yaptığımız her yerde özellikle Sosyal Hizmetler yetkililerin çok büyük bir özveri ile çalıştığını, kendileri de depremzede olan yerel yetkililerin ve onlara destek vermek için komşu illerden görevlendirilen mesai arkadaşlarının da canla başla çalıştığını gözlemledik. Ziyaret ettiğimiz tüm illerdeki sosyal hizmet çalışanları sabit bir yerde duramayacak şekilde canla başla köylere, şehrin farklı bölgelerine sürekli destek ziyaretleri yapıyorlardı. 

Görüştüğümüz tüm yetkililer arama kurtarma çalışmalarının tamamlanıp, erken yas döneminin büyük zorluklarının bir nebze kontrol altına alındığı, ve geri kalanların uzun vadeli iyiliğini planlamak için tam doğru takvimde hareket etmekte olduğumuzu ilettiler. “Bir hafta önce gelseydiniz çok erken olurdu, bizlerin sizlerle konuşacak, ne yapacağımıza odaklanacak bir durumumuz yoktu, bir hafta sonra gelseniz de geç gelmiş olurdunuz” dediler. 

Zaten afet dışı durumda da hastayı, engelliyi, yaşlıyı, ihtiyaç sahibini iyi tanıyan bu uzmanlar vicdan ve mesleki ehliyeti birleştirme deneyimi ile afet durumunda da kahramanca bir hizmet üretmeye devam ediyorlar.

İki günlük saha ziyaretini Elazığ havaalanında tamamladık ve yeni dostlarımızın acılarını, beklentilerini, umutlarını yanımıza alıp İstanbul’a döndük. Gidiş ve dönüş yolunda Türk Hava Yolları’nın, tüm çalışanlarıyla depremzedelere ve bizler gibi deprem bölgesine hizmet vermeye gidenlere büyük bir ihtimam, şefkat ve saygı ile yaklaştığını gördük. Bu zor günlerde olması gerekeni yapanlar hepimizin umudunu besledi, var olsunlar. Yaralarımızı sabır, gayret, şefkatle ve elbirliğiyle sarma kararlığıyla döndük.