65+ Yaşlı Hakları Derneği Saha Ziyareti-3 28-30 Mart 2023 Kahramanmaraş – Adıyaman

Giriş

Bu rapor 65+ Yaşlı Hakları Derneği’nin Kahramanmaraş merkezli deprem bölgesine yaptığı üçüncü saha ziyaretini özetlemek için hazırlanmıştır. Saha Ziyareti 3’ün amacı deprem bölgesindeki yaşlı nüfusun orta ve uzun vadedeki ihtiyaçlarının belirlenmesi ve ayni yardımların ulaştırılmasıdır. Bir diğer amaç ise deprem bölgesinde yerel bağlantıların oluşturulması ve iş birliklerinin kurulmasıdır.

Ekip Bilgileri ve Ekibin Sahadaki İyi Oluş Hali için Alınan Önlemler

Saha ekibi aşağıda belirtilen kişilerden oluşmaktadır. Ekip gönüllülük esası ile oluşturulmuştur. Ekibin yaş dağılımı 26 ile 62 arasında değişmektedir.

Ferhat Boratav, 65+Yaşlı Hakları Derneği Üyesi, Gazeteci
Mualla Akın, 65+Yaşlı Hakları Derneği Üyesi, Yüksek Hemşire, Evde Yaşlı Bakım Hizmeti Şirketi Kurucu ve Yöneticisi
Orgül Mahir, 65+ Yaşlı Hakları Derneği Üyesi, Yüksek Hemşire
Sıla Nur Baş, 65+ Yaşlı Hakları Derneği Gönüllüsü, Gerontolog

65+ Yaşlı Hakları Derneği’nin deprem bölgesine yaptığı ilk saha ziyareti 23-24 Şubat tarihleri arasında, ikinci saha ziyareti ise 3-5 Mart tarihleri arasında gerçekleştirilmiştir. Bu saha ziyaretlerinden elde edilen bilgi ve deneyimler ile 28-30 Mart tarihleri arasında gerçekleşen üçüncü saha ziyareti planlanmıştır. Üçüncü saha ziyareti öncesinde hedef bölgeler ve görüşülecek yetkililer belirlenerek liste oluşturulmuştur.

Ekibin deprem bölgesine ulaşımı uçak ile sağlanmıştır. Ekip yolculuğu 28 Mart sabahı Kahramanmaraş Havalimanı’na varış, 30 Mart öğleden sonra Adıyaman Havalimanı’ndan İstanbul’a dönüş şeklinde gerçekleşmiştir. Ekibin deprem bölgesinde il ve ilçeler arasındaki ulaşımı şoför eşliğinde 15 kişi kapasiteli bir minibüs ile gerçekleştirilmiştir. Ekip aracının ön camına derneğin logosu yerleştirilmiştir. Beyoğlu Kaymakamlığı’ndan alınan imzalı “Yolcu İzin Belgesi” saha boyunca ekip aracında bulundurulmuştur. Ekibin konaklaması Park Dedeman Adıyaman otelde yapılmış, yemek ihtiyacı otelde karşılanmıştır. Ekip saha boyunca ad-soyad ve dernek logosunun bulunduğu yakalıklar ile ziyaretlerini gerçekleştirmiştir.

Destek Alınan Program

Saha Ziyareti-3 Turkey Mozaik Foundation iş birliğiyle, Sivil Toplum için Destek Vakfı’nın sağladığı “Kahramanmaraş Depremi Küçük Destek Fonu”ndan alınan kaynak ile gerçekleştirilmiştir.

Ayni Yardım Teslimi

Saha ekibi, dernek tarafından 4 büyük boy valize yerleştirilen ayni yardımı uçak aracılığıyla bölgeye ulaştırmıştır. Ayni yardımın içeriği yetişkin hasta bezi, iç çamaşır, ilaç kutusu ve hijyen ürünlerinden oluşmaktadır. Bu valizlerin kimlere teslim edileceği ekip tarafından saha ziyaretleri esnasında görülen ihtiyaca göre belirlenmiştir. Teslim edilen malzeme listesi teslim alan kişiler tarafından ıslak imza ile imzalanmıştır. Ayni yardımın yanı sıra 65+ Yaşlı Hakları Derneği tarafından hazırlanan, afet sonrası yaşlılarda gözlemlenebilecek olası tepkiler ve afet bölgesinde yaşlılarla iletişim kurarken dikkat edilmesi gerekenler ile ilgili bilgilerin bulunduğu broşürler dağıtılmak üzere il müdürlüklerine verilmiştir.

Ziyaretler

Saha Ziyareti-3 kapsamında ekibin ziyaret ettiği kurum ve yaşam alanları kronolojik sıraya göre aşağıda verilmiştir.

Kahramanmaraş’ta Ziyaret Edilen Yerler

Kahramanmaraş Aile ve Sosyal Hizmetler Bakanlığı
Kılavuzlu Çadır Kent
Avşar 5 Çadır Kent
Avşar 1 Çadır Kent
KAFUM Çadır Kent
Pazarcık PSD Bürosu
Pazarcık Celal Tekşen Çadır Kent
Pazarcık Yeni Devlet Hastanesi Yanı Konteyner Kent

Adıyaman’da Ziyaret Edilen Yerler

Adıyaman Belediyesi Gençlik Merkezi
Adıyaman Aile ve Sosyal Hizmetler Bakanlığı
Gölbaşı Sosyal Hizmet Merkez Müdürlüğü
Besni Sosyal Hizmet Merkezi Müdürlüğü
Kahta Belediyesi
SANKO Konteyner Kent
Sultangazi Belediyesi Konteyner Yaşam Alanı
Barzani Yardım Vakfı Çadır Kent
Atasay Çadır Kent

4.1 Kahramanmaraş Aile ve Sosyal Hizmetler Bakanlığı (28.03.2023)

Kahramanmaraş Aile ve Sosyal Hizmetler Bakanlığı’na (ASHB) yapılan ziyarette İl Müdür Yardımcısı Bayram Paksoy ile görüşülerek bilgi alındı. Demografik taramanın devam ettiği, rakamların henüz tam olarak net olmadığı aktarıldı. AFAD verileri ile bakanlık verilerinin birleştirileceği bilgisi verildi. Kahramanmaraş’ta toplam 19 çadır kent olduğu aktarıldı. Deprem sonrası ilk zamanlarda olduğu gibi izdihamın artık olmadığı, çadırkentlerde sistemin oturduğu ancak sirkülasyonun devam ettiği ifade edildi. Yeme-içme konusunda herhangi bir sorun olmadığı vurgulandı. Evleri yıkılmış ve ağır hasarlı olan depremzedelerin çadırkentlere yerleştirilmesinin öncelikli olduğu belirtildi. Farklı bölgelerde konteyner kentlerin kurulduğu, bu konteyner kentlere öncelikli olarak yaşlı ve engellilerin yerleştirildiği belirtildi.

İl müdürlüğüne bağlı huzurevinin şu an kapalı olduğu, bir an önce açılması için deprem performans analizi yapılacağı bildirildi. Bu kurumun 75 kişilik kapasitesi olduğu, 35-45 arasında kişiye rehabilitasyon sağladığı belirtildi. 150 kişilik kapasitesi olan Şehit Hakan Duyğal Huzurevi’nin ağır hasar aldığı aktarıldı. Deprem sonrası ilk 10-20 gün arasında ailelerden, Alzheimer hastalığı olan yaşlılar ve palyatif bakıma ihtiyacı olan yaşlı/engelliler için çok fazla talep geldiği, 150-200 kişinin diğer illerdeki özel bakım merkezlerine yerleştirildiği ve ailelerinin bilgilendirildiği belirtildi. Depremden etkilenen ailelerin çoğunlukla yaşlı ve engellilerini bakım kurumlarına yerleştirmek istediği ancak kurumların söz konusu yaşlı ve engellileri fiziksel açıdan yeterli olarak tanımlaması dolayısıyla kabul etmediği öğrenildi. Aynı zamanda yaşlıların da bakım kurumları yerine çadır/konteynerda kalmak istediği daha sonrasında evlerine geçmek istediği aktarıldı. Ayrıca kişileri özel bakım merkezine yerleştirmenin bakanlığa olan maliyetinin yüksek olduğu (13.000 TL) belirtildi.

Sahada depremzedelere ulaşan birçok ekibin olduğu bu nedenle depremzedelerin kafasının karıştığı belirtildi. ASHB’ye bağlı Psikososyal Destek ekibinin Whatsapp grubu olduğu, sahadaki Psikososyal Destek (PSD) ekibinin ihbar bildirmesi ile taleplerin değerlendirildiği ve ilgili birimler aracılığıyla hizmet sağlandığı aktarıldı. Çalışma sisteminin yeni yeni oturduğu, deprem sonrası ilk günlerde (10 gün civarı) hem olayın şoku hem personelinde kayıpları olması nedeniyle tam verimli çalışmanın zor olduğu ifade edildi. 15 yaş altı çocuğu olan personelin izinli olması nedeniyle personel ihtiyacı olduğu belirtildi. Saha çalışmalarında çocukların ön planda olduğu, yaşlıların düşünülmediği belirtildi. Yaşlıların konteynerlara ya da huzurevlerine yerleştirilmesinin tek başına bir çözüm olmadığı, bu konuda çalışmaların yapılabileceği ifade edildi. Yaşlılara yönelik etkinlik ve muhabbet alanlarının oluşturulabileceği önerisi geldi.

Çeşitli kaynaklardan temin edilen tuvalet ve banyo kabinlerinin alan, kullanım ve gider noktası açısından elverişsiz olduğu belirtildi. Tuvalet ve banyo kabinlerinin giderlerinin alttan olmasının kabinlerin zeminden 30-50 cm arasında yükseltilmesini gerekli kıldığı, bu nedenle girişi yükselen tuvalet ve banyo kabinlerinin yaşlı ve engellilerin kullanımını zorlaştırdığı, yetişkin ve engelsiz insanlar için bile kullanımının zor olduğu aktarıldı. KAFUM çadır kentte yaşlı ve engellilere uygun tuvalet ve banyo (ayrı üniteler şeklinde) olduğu belirtildi. Ancak bu tuvalet ve banyoların aynı ünitede olmasının daha iyi olacağı vurgulandı. 65+ Yaşlı Hakları Derneği’nin yaşlı ve engellilere özel üretmiş olduğu tuvalet/banyo kabinlerinin ayrıntılı tasarlanmış olduğu, her şeyin düşünüldüğü ve beğeni topladığı aktarıldı. Yalnızca kabinlerin zemin desteğinin daha kalın yapılabileceği önerisi geldi.

4.2 Kahramanmaraş Kılavuzlu Çadır Kent (28.03.2023)

ASHB İl Müdür Yardımcısı Bayram Paksoy eşliğinde Kılavuzlu Çadır Kent ziyaret edilerek 65+ Yaşlı Hakları Derneği’nin temin ettiği yaşlı ve engellilere yönelik tuvalet/banyo kabini yerinde görüldü. Tuvalet/banyo kabininin kurulum aşamasında olduğu öğrenildi. Kılavuzlu Çadır Kentte oba çadırlarının kurulmuş olduğu görüldü. Oba çadırlarının alan olarak normal çadırlara/konteynerlara göre daha geniş ve ferah olduğu gözlemlenirken her mevsim için elverişli olduğu öğrenildi. Çadırkent sorumlusu (matematik öğretmeni) çadır kentte 7 engelli depremzedenin kaldığını, 1 depremzedenin ise yatalak olduğunu, yemek dağıtımını Kızılay’ın yaptığını, temizlik personelinin vardiyalı çalıştığı, saat başı tuvalet ve banyoları temizlediğini, iki farklı alanda 6’şar tane olmak üzere 12 adet banyo kabini olduğunu anlattı. Ancak bir depremzede banyoların kullanılamadığını ifade etti.

4.3 Kahramanmaraş Avşar 5, Avşar 1 ve KAFUM Çadır Kentleri (28.03.2023)

ASHB İl Müdür Yardımcısı Bayram Paksoy eşliğinde Sütçü İmam Üniversitesi etrafında kurulan Avşar Çadır Kentler ziyaret edildi. Avşar 5 Çadır Kentte 65+ Yaşlı Hakları Derneği’nin temin ettiği yaşlı ve engellilere yönelik tuvalet/banyo kabini yerinde görüldü. Tuvalet/banyo kabininin kurulum aşamasında olduğu öğrenildi. Çadır kentte mevcut olan, Kale tarafından temin edilen engelli tuvaletinin tekerlekli sandalye ile girilemeyecek boyutta olduğu ve rampasının bulunmadığı, kullanılmadığı için kabinin içine temizlik malzemelerinin konulduğu görüldü.

Çadır kent sorumlusu (rehber öğretmeni) çadır kentte 210 çadırın bulunduğunu, 1500 kişinin kaldığını, 50 civarında yaşlı ve engelli depremzedenin olduğunu, yalnız yaşayan yaşlı ve engellinin bulunmadığını söyledi. Çadırların altına yağmur sularından korunmak için palet ve sunta yerleştirildiği ifade edildi.

Çadır kentte yemek dağıtımını Diyanet İşleri Başkanlığı sağlıyor, Arçelik’in sağladığı 26 çamaşır ve kurutma makinesi bulunan bir TIR, sağlık hizmeti için revir var. Türkiye Eğitim Gönülleri Vakfı (TEGV), Yeryüzü Çocukları Derneği ve Diyanet İşleri Başkanlığı çocuklara yönelik faaliyetler düzenliyor. Mescid çadırı kurulmuş. PSD ekibinin çadır kentte aktif olarak çalışıyor. Çadır kentin bir bölümünde Suriyelilerin kaldığı bilgisi verildi.

Avşar 1 Çadır Kentte PSD ekibinden Nermin Esra Özkır ile görüşülerek bilgi alındı. 177 çadırın bulunduğu, 1000 depremzedenin bu çadırlarda kaldığı, ancak sirkülasyon devam ettiği için sayının değiştiği öğrenildi. Çadır kentte alan taraması yapıldığı ve ihtiyaçların temin edildiği aktarıldı. Lojistik bir sorun olmadığı belirtildi. PSD ekipleri 15 günlük dönüşümlü şekilde çalışıyor. İstanbul’dan gelen PSD ekibi sahadaki 3. günleri olduğunu, henüz çadır kentte yaşlılar ile görüşmediklerini ifade etti. Genellikle yetişkin kadınlar psikososyal destek talep ediyor, PSD ekibi tek tek çadırlara gidiyor, depremzedeler PSD çadırına yönlendiriyor. Bu şekilde randevu sistemi oluşturularak PSD çadırında birebir görüşme yapıldığı belirtildi. Haftada bir gün psikiyatr geldiği, aynı zamanda Türkiye Psikiyatri Derneği (TPD) ekiplerinin de destek olduğu vurgulandı.

PSD ekibi kadınlara yönelik etkinlik alanları olduğunu ancak erkekler için böyle bir alan oluşturulmadığını aktardı. Yaşlılar için sohbet edebilecekleri ve akranları ile vakit geçirebilecekleri bir alan yaratılmasının önem arz ettiği vurgulandı. Sağlık çadırı ve sosyal market kapalı olması nedeniyle gözlemlenemedi.

ASHB İl Müdür Yardımcısı Bayram Paksoy eşliğinde son olarak KAFUM Çadır Kent ziyaret edilerek 65+ Yaşlı Hakları Derneği’nin temin ettiği yaşlı ve engellilere yönelik tuvalet/banyo kabini yerinde görüldü. Tuvalet/banyo kabininin kurulum aşamasında olduğu öğrenildi. Mevcut diğer tuvaletlerin alan darlığı ve rampasız olması açısından yaşlı ve engellilerin kullanımına uygun olmadığı gözlemlendi. Çadır kentte görüşülen temizlik personeli vardiyalı çalışma sistemi olduğunu, 1.5 saatte bir tuvaletlerin temizlendiğini aktardı. Görüşülen bir depremzede, arızalar nedeniyle bazı banyoların kullanıma kapalı olduğunu aktardı.

4.4 Kahramanmaraş-Pazarcık ASHB İlçe Müdürlüğü (28.03.2023)

ASHB Pazarcık İlçe Müdürlüğü ile binası depremde hasar gördüğü için Sütçü İmam Üniversitesi Pazarcık Meslek Yüksek Okulu avlusunda kurulan konteynerlerdeki büroda görüşüldü. Pazarcık PSD Sorumlusu Alper Talha Karaköse Kahramanmaraş genelinin çadır kentlerden konteyner kentlere tahliye sürecinde olduğu, 15 gün içinde bu sürecin tamamlanmasının planlandığı bildirildi. Kamu binalarındaki hasar nedeniyle evraklara ulaşılamadığı bu nedenle sayısal verilerin aktarılamadığını belirtti. 65+ Yaşlı Hakları Derneği’nin temin ettiği yaşlı ve engellilere yönelik tuvalet/banyo kabininin beğenildiği, şu an depoda durduğu ve konteyner kente geçildiğinde kurulacağı öğrenildi.

Depremde Pazarcık’ta 1680 can kaybı olduğu, ana caddede 8 binanın yıkıldığı ancak ara sokaklardaki binaların çoğunun yıkılmış ya da ağır hasarlı olduğu, Pazarcık’a bağlı 5 köyün tamamen yıkıldığı aktarıldı. Merkezdeki enkaz kaldırma çalışmalarının %70’i tamamlanmış, enkaz kaldırma çalışmalarında köylere yönelinmiş. Söz konusu köylere konteyner kent kurulmaya başlandığı, depremden etkilenen 10 ilde yalnızca Pazarcık’ta köylere konteyner kent kurulduğu vurgulandı. Pazarcık’ta 13 çadır kent bulunuyor, 9000 kişi bu çadır kentlerde kalıyor, AFAD 3 öğün olmak üzere günlük 60.000 tabak yemek çıkarıyor. Depremzedelerin temel yaşam gereksinimlerinde bir eksiklik olmadığı, her ihtiyacın temin edildiği belirtildi.

Pazarcık’ta 48 kişilik PSD ekibi olduğu, yaşlılar ile PSD çadırlarından görüşme yapıldığı aktarıldı. Pazarcık’ta yaşlı nüfusun fazla olduğu, nüfusun %10’unu desteğe ihtiyaç duyan yaşlı ve engellilerin oluşturduğu belirtildi. Kuruma yerleşme konusunda direnç gösterdikleri için yaşlıların inatçı olarak görüldüğü belirtildi. Söz konusu yaşlıların kendi öz bakımlarını yerine getiremeyecek durumda olsalar dahi kuruma yerleşmek istemedikleri vurgulandı. Bölgede yalnız yaşayan yaşlı sayısının oldukça fazla olduğu, çoğu yaşlının çocuklarının yurtdışında yaşadığı öğrenildi. Pazarcık’tan İtalya, İngiltere, Kanada ve Japonya’ya düzenli göç olduğu bilgisi aktarıldı. Yurtdışından nakit desteği sayesinden Pazarcık’ın diğer deprem bölgelerine göre daha çabuk kalkınacağının düşünüldüğü, yurtdışı bağlantılı derneklerin bu bölgeye destek olduğu bildirildi. Köylerde yaşayan yaşlılardan hayvan çadırı, besi ve yem talebi geldiği belirtildi. Alper Talha Karaköse köylerde yaşlı ve engelliler için ihtiyaç analizi yaparak derneğe bildirebileceğini ifade etti. İş birliği için iletişim bilgileri alındı.

4.5 Kahramanmaraş-Pazarcık Celal Tekşen Çadır Kent (28.03.2023)

Pazarcık PSD Sorumlusu Alper Talha Karaköse eşliğinde stadın çadır kente dönüştürüldüğü Celal Tekşen Çadır Kent ziyaret edildi. Burası Pazarcık’taki ikinci en büyük çadır kent, içinde sosyal market, gezici kütüphane, okul, çocuklar için oyun alanı, Diyanet İşleri Başkanlığı’nın çocuk çadırı ve UNİCEF’in çocuk çadırı var. Pazarcık’ta bu dönem okulların açılmayacağı bildirildi. Çadır kentte 20 adet çamaşır ve kurutma makinesi bulunuyor. Ramazan ayı dolayısıyla iftar için büyük yemek çadırları kurulmuş. ancak yalnızca 7-8 kişinin iftar çadırına geldiği ifade edildi. Çadırlarda tüp ve mutfak malzemesinin bulunduğu, çoğu depremzedenin kendi yemeğini yaparak çadırlarında yediği aktarıldı. Yemekhaneden yemek alan depremzedelerin ise yine kendi çadırlarında yediği belirtildi. 5-6 noktada çeşme bulunduğu, depremzedelerin kendi bulaşıklarını yıkadığı bildirildi.

Çadır kentte 6 kişilik PSD ekibinin bulunduğu öğrenildi. PSD ekibinden 2 kişinin çocuklar ile ilgilendiği, 2 kişi PSD çadırında depremzedeler ile görüşme yaptığı, 2 kişinin ise çadırları ziyaret ettiği bildirildi. Yaşlılardan genellikle nakdi yardım yapılması talebi geldiği belirtildi. Buradaki yaşlılar için etkinlik düzenlense de katılım sağlanmayacağının öngörüldüğü vurgulandı. Örnek olarak gezici kütüphaneden yaşlıların yararlanmadığının gözlemlendiğine dikkat çekildi. Yaşlılara yönelik bir kere beden aktive etkinliği yapıldığı ifade edildi. Yaşlı kadınlar için un, ıspanak ve peynir temin edilerek gözleme yapma etkinliği düzenlendiği belirtildi. Yaşlı erkekler için ise konteyner kente kıraathane kurulacağı bilgisi aktarıldı.

4.6 Kahramanmaraş-Pazarcık Yeni Devlet Hastanesi Yanı Konteyner Kent (28.03.2023)

Pazarcık PSD Sorumlusu Alper Talha Karaköse eşliğinde ziyaret edilen hastane (6 ay önce yapılmış) yanında bulunan konteyner kentin en büyük konteyner kent olduğu ve kurulumunun %80’inin tamamlandığı aktarıldı. Konteyner kentte 1400 ünite olduğu bildirildi. Bu konteyner kente yaşlı ve engellilerin yerleştirilmesinin öncelikli olduğu belirtildi. 15-20 gün içinde depremzedelerin çadırlardan konteynerlere tahliyesinin gerçekleştirileceği vurgulandı. Yemek dağıtımının Kızılay tarafından yapıldığı, burada Kızılay’ın merkez aşevi olduğu öğrenildi. Konteyner kentte yemekhane olmadığı, depremzedelerin yemeklerini kendi konteynerlarında yediği belirtildi. Konteynerların kendi içinde tuvalet/banyosu bulunduğu, bu nedenle konteyner kente umumi tuvalet kurulmadığı aktarıldı. Konteynerlar için mini buzdolabı, çamaşır makinesi, koltuk, halı gibi eşyaların devlet tarafından temin edildiği belirtildi.

4.7 Adıyaman Belediyesi Gençlik Merkezi (29.03.2023)

Kültür ve Sosyal İşler Müdürü Mehmet Hasan Bereket, Adıyaman Belediyesi bünyesinde hizmet veren Gençlik Merkezi’nde ziyaret edildi. YKS sınavına hazırlanan 1500 öğrenciye ücretsiz eğitim verilen Gençlik Merkezi’nin 5 ay önce yapıldığı, 3 ay önce faaliyete geçtiği ifade edildi. Adıyaman Belediyesi bünyesinde hizmet veren ADIMEK Kurs Merkezi’nin az hasarlı binalarda faaliyetlerini sürdüreceği öğrenildi. 17 branş olan kurs merkezinde ağırlıklı olarak çocuk ve kadınlara yönelik hizmet sunduğu aktarıldı. 65+ Yaşlı Hakları Derneği’nin daha önceden temin ettiği ilaçlar ile Adıyaman Sağlık Merkezi’ne eczane kurulduğu bildirildi.

4.8 Adıyaman Aile ve Sosyal Hizmetler Bakanlığı İl Müdürlüğü(29.03.2023)

Adıyaman ASHB’de İl Müdürü Selahattin Bozkurt ile görüşülerek bilgi alındı. Derneğimizin temin ettiği tuvalet/banyo kabinlerinden 2 tanesini Sultangazi Belediyesi’nin kurmuş olduğu ve kendi yönetimini sağladığı konteyner kente istediği bildirildi. Geriye kalan 4 adet tuvalet/banyo kabinine yer bulmak adına Besni ve Gölbaşı il müdürlerinin iletişim bilgileri alındı.

Deprem sonrası 40 günün akut dönem olarak öngörüldüğü ifade edildi. Gerçekleşen sel öncesinde bölgede temel ihtiyaçların çoğunun karşılandığı ancak sel ile birlikte sürecin başa döndüğü bildirildi. Sivil toplum kuruluşlarının yaptığı çalışmaların büyük bir ihtiyacı karşıladığına dikkat çekildi. Sahada her yerden hijyen sorunlarıyla ilgili bildirim geldiği, özellikle ortak tuvaletlerin kötü durumda olduğu öğrenildi.

4.9 Adıyaman-Gölbaşı Sosyal Hizmet Merkez Müdürlüğü (29.03.2023)

Gölbaşı Sosyal Hizmet Merkezi’nde müdür yardımcısı (çocuk gelişimcisi) ile yapılan görüşmede son rakama göre bölgedeki vefat sayısının 501 kişi olduğu öğrenildi. Gölbaşı ilçesinde çadır kent kurulmadığı bildirildi. Kurulan konteyner kente 200 ailenin yerleştirildiği ve bu sayının 500 aile olacağı aktarıldı. Gölbaşı’nda farklı alanlarda 293 konteyner olduğu, 1210 kişinin bu konteynerlarda yaşadığı belirtildi. PSD çalışmaların sürdürüldüğü, yaşlı ve engellilere yönelik bir çalışma olmadığı aktarıldı. Gölbaşı’nda bakım evi olmadığı, 1-2 yaşlının Adıyaman’daki bakım evine gönderildiği, bölgedeki yaşlıların çoğunluğunun aileler tarafından himaye altına alındığı ifade edildi. Gölbaşı’nda kültürel nedenlerle bakım evinin hoş görülmediği, ailelerin yaşlılarına baktığı öğrenildi. 65+ Yaşlı Hakları Derneği tarafından yaptırılan yaşlı ve engellilere yönelik tuvalet/banyo kabinlerine Gölbaşı’nda ihtiyaç olmadığının düşünüldüğü, sahadan böyle bir ihtiyaç talebi gelmediği ifade edildi. Gölbaşı’nda tekerlekli sandalye kullanan 3 kişi olduğu, bu 3 kişiden 2’sinin bölgeden ayrıldığı diğer 1 kişinin ise evde yaşadığı bildirildi.

4.10 Adıyaman-Besni Sosyal Hizmet Merkezi Müdürlüğü (29.03.2023)

Besni Sosyal Hizmet Merkezi’nde Hasan SABAK (sınıf öğretmeni, 6 yıldır Müdür Yardımcısı) ile yapılan görüşmede depremde ilçe merkezinde 28 binanın yıkıldığı, 40 binanın (20’şer daireli) ise ağır hasar nedeniyle yıkım kararı olduğu aktarıldı. Depremde okul ve resmi dairelerin yıkılmadığı yalnızca belediye binasının ağır hasar nedeniyle yıkılacağı ifade edildi. Besni’ye bağlı 15 köyün depremden ağır şekilde etkilendiği belirtildi. Son rakama göre bölgedeki vefat sayısının 500 kişi olduğu bildirildi. Besni’de çadır kent kurulmadığı aktarıldı. Stadyumda 50 adet çadır, okul bahçesinde 50 adet çadır ve mahalle aralarında çadırlar olmak üzere dağınık şekilde yaşam alanları oluşturulduğu öğrenildi. Konteyner kentin “Yeni Kent” olarak adlandırılan bölgede kurulum aşamasında olduğu, 550 konteynerin tamamlandığı bildirildi. Konteyner kente yaşlı, engelli ve şehit yakınlarının yerleştirilmesine öncelik verileceği vurgulandı. Besni ilçesinde zeminin kayalık olduğu, zemin kırma çalışmalarının 6 ay süreceğinin öngörüldüğü, bu nedenle 1 yılda evlerin inşasının tamamlamasının zor olduğu ifade edildi. Depremin ilk günlerinde yardım konusunda yığılma olduğu, koordinasyonsuzluk nedeniyle çoğu şeyin çöpe gittiği aktarıldı. Deprem sonrası toparlanma sürecinin uzun olduğu ve gerçek ihtiyaçların zamanla ortaya çıktığı vurgulandı. Ramazan ayı dolayısıyla her yerden yemek sağlandığı ancak sonraki süreçte aynî yardımların tükenme ihtimali olduğu belirtildi. Besni’de hasarın Adıyaman’a göre daha az olduğu, bu nedenle daha hızlı toparlanacağının öngörüldüğü ifade edildi. Adıyaman ve Gölbaşı’ndan Besni’ye alışverişe gelindiği aktarıldı. Ek olarak PSD ekiplerinin ve sahadaki diğer ekiplerin psikolojik desteğe ihtiyacı olduğu vurgulandı.

Besni Sosyal Hizmet Merkezi Müdürü Mustafa Orhan (sosyal hizmet uzmanı) ile yapılan görüşmede Besni’nin 120.000 kişilik nüfusa sahip olduğu, Besni’ye bağlı 127 köy olduğu öğrenildi. Besni’de resmi rakamlara göre 3630 çadır olduğu, tahmini olarak toplamda 4000 çadır olduğu bildirildi. Besni’de kurulan konteyner kentin 1 hafta sonra tamamlanacağı aktarıldı. 65+ Yaşlı Hakları Derneği tarafından yaptırılan yaşlı ve engellilere yönelik tuvalet/banyo kabinlerine Besni’de farklı bölgelerde 5 adet ihtiyaç olduğu, muhtarlıkların altyapıyı kurabileceği belirtildi.

Besni’deki ölü ve yaralılara dair veriler, ihtiyaç analizi verileri ve kimsesiz çocuklara dair (21 çocuk) sosyal inceleme raporlarının hazır olduğu belirtildi. ASHB’den çadır/konteynerda kalan depremzedelere yönelik tarama belgesinin PSD ekibi tarafından uygulandığı aktarıldı. Bunun yanı sıra PSD ekiplerinin çadır/konteynerda kalan depremzedelere anksiyete ölçme anketi yaptığı ve gözlem raporu hazırladığı ifade edildi. PSD ekiplerinin saha taramalarında ihtiyaç görmesi halinde depremzedeleri psikiyatriye yönlendirdiği belirtildi. Aynı zamanda 4 kişilik gönüllü kuaför ekibinin sahada depremzedelere hizmet verdiği belirtildi.

Mülteci depremzedeler ile ilgili çalışma yapılmadığı vurgulandı. Spor salonuna yerleştirilen 300, Besni genelinde ise 1000 mülteci depremzede olduğu bildirildi. PSD ekiplerinin mülteci depremzedelere de yönlendirildiği ancak dil farklılığı nedeniyle iletişim kurmakta zorlanıldığı aktarıldı.

Depremden en çok etkilenen grubun yaşlı nüfus olduğu, onlara yönelik kaygı düzeyi anketleri hazırlanarak PSD ekibi tarafından uygulanabileceği önerisi geldi. Yaşlılar için abdest alma ve ibadet yeri sıkıntısı olduğu belirtildi. Yetişkin hasta bezi ihtiyacı olduğu bildirildi. Depremzedeler için günlük rutin oluşturabilecek faaliyetler yapılmasının gerekliliği vurgulandı. Aksi halde çadır/konteynerlarda aile içi şiddet ve istismar vakalarının artacağının öngörüldüğü belirtildi.

4.11 Adıyaman- Kahta Belediyesi (29.03.2023)

Kahta Belediye Başkanı İbrahim Yusuf Turanlı ile yapılan görüşmede Yavuz Selim mahallesinde 2 çadır kent ve Toprak Mahsülleri Ofisi’nin olduğu yerde 1 çadır kent olduğu öğrenildi. Toplamda 600 çadır olduğu aktarıldı. Konteyner kentin kurulum aşamasında olduğu, 1300 konteyner yapıldığı belirtildi. Kahta’da depremde 4 binanın yıkıldığı, deprem sonrasında yağmur nedeniyle 1 binanın daha yıkıldığı bildirildi. Vefat sayısının 400 kişi civarında olduğu aktarıldı. Depremde Kahta’da yıkımın diğer yerlere göre çok olmadığı ancak binaların kullanılamaz halde olduğu belirtildi. Merkezde 3500 binanın -ağır ve orta hasarlı olmak üzere- yıkım kararı olduğu, vatandaşların itiraz taleplerinin değerlendirilme sürecinde olduğu bildirildi. Kahta’ya bağlı köylerin çok hasarlı olduğu vurgulandı. Deprem sonrasında 20.000 civarı insanın Kahta’ya geldiği, Adıyaman’ın yükünün Kahta’da olduğu ifade edildi. Barınma problemi çözülmezse göç dalgasının beklendiği vurgulandı.

Çadır kentlerde yaşam şartlarının zor olduğu, naylon çadırda yaşamın sürdürülemeyeceği ifade edildi. Çadırlarda soba kurulduğu, bu durumun yangın riski yarattığı belirtildi. Çadır kentlerde tuvalet/banyo kabinlerinin yetersiz olduğu, hijyensizlik nedeniyle uyuz hastalığından korkulduğu vurgulandı. Enkaz kaldırma çalışmalarının basit bir aşama olduğu, müteahhitler için de kazançlı olduğu ancak yine de geciktiği belirtildi. Yardımların zamana bölünmesinde fayda olduğu vurgulandı. Dışarıdan deprem bölgelerine gıda ve su göndermek yerine bölgeden temin edilerek yardım yapılmasının daha katkı sağlayıcı olduğu belirtildi. Geleceğe dair planlama olmadığı, bir yol haritasına ihtiyaç duyulduğu ifade edildi. 65+ Yaşlı Hakları Derneği tarafından yaptırılan yaşlı ve engellilere yönelik tuvalet/banyo kabinine Kahta’da ihtiyaç olduğu, belediyenin taşıyıcı tırı ile Adıyaman’dan alınabileceği belirtildi.

4.12 Adıyaman SANKO Konteyner Kent, Sultangazi Belediyesi Konteyner Yaşam Alanı, Barzani Yardım Vakfı Çadır Kent, Atasay Çadır Kent (30.03.2023)

Adıyaman PSD ekibinden Mustafa Aykut Aydın (uzman sosyolog) eşliğinde ilk olarak SANKO Konteyner Kent ziyaret edildi. Konteyner kentte bulunan AFAD koordinasyon merkezinden edinilen bilgiye göre 530 aile, 2100 kişinin kaldığı SANKO Konteyner Kent tamamlandığında 1800 konteyner olacak. Yemek ihtiyacının Kızılay ve Keçiören Belediyesi’nin kurmuş olduğu aşevleri tarafından karşılandığı görüldü. Konteyner kente öncelikli olarak yaşlı, engelli ve şehit yakınlarının yerleştirildiği öğrenildi. Konteynerların içinde tuvalet/banyo bulunduğu, aynı zamanda umumi tuvaletin de olduğu görüldü. Konteyner kentte engelli konteyneri de ziyaret edildi. Kapı açılış yönü, tuvaletteki alan darlığı ve gider sorunu, rampa olmaması gibi faktörler nedeniyle konteynerin engelliler için uygun olmadığı görüldü. Umumi tuvaletlerin olduğu alanda Katar tarafından gönderilmiş olan engelli tuvaleti incelendi. Girişinin düz olması, alan genişliği ve tutamaç bulunması açısından engelli kullanımına uygun olduğu görüldü. Ancak tuvaletin içinde su birikintisi olduğu ve hijyen açısından kötü durumda olduğu gözlemlendi.

Sultangazi Belediyesi Konteyner Yaşam Alanı ziyaret edilerek sorumlu Bekir Akgül’den bilgi alındı. 180 konteyner bulunan yaşam alanında her gün konteyner gelmeye devam ettiği bildirildi. 100 ailenin yerleştirildiği, toplamda 300 ailenin yerleştirileceği bildirildi. PSD ekibinin konteyner kentte çocuklar için kurulmuş çadırda faaliyetlerini sürdürdüğü görüldü. Konteyner boyutlarının 27 metrekare olduğu öğrenildi. Adıyaman’da hava sıcaklığı artmaya başladığında konteynerlara veranda olacak şekilde gölgelik yapılacağı ifade edildi. Konteyner kentte 26 yaşlı, 130 çocuğun yaşadığı belirtildi. İlk etapta gelen 56 konteynerda tuvalet/banyo bulunmadığı, bu konteynerda kalanların umumi tuvaletleri kullandığı öğrenildi. 65+ Yaşlı Hakları Derneği tarafından yaptırılan yaşlı ve engellilere yönelik tuvalet/banyo kabininin konulacağı yer saha ekibine gösterildi.

Barzani Yardım Vakfı Çadır Kent ziyaret edilerek gözlemlendi. 153 çadır olduğu, 17 çadırın şu an için boş olduğu öğrenildi. Çadır kentin kurulduğu yerin taşlık olduğu, yaşlı ve engellilerin yürümesi için uygun olmadığı gözlemlendi. Çadır kent sorumlusu yaşlı ve engellilerin konteyner kentlere başvurduğunu ancak sıra gelmediğini belirtti. Çadır kentte su ve elektrik bağlantısında sıkıntılar olduğu vurgulandı. Çadır kente Suriyelilerin alınmadığı belirtildi. Suriyelilerin Ç1, Ç11 ve Ç12 bölgelerinde kaldığı öğrenildi.

Atasay Çadır Kent ziyaret edilerek gözlemlendi. Barzani Yardım Vakfı Çadır Kent’te olduğu gibi bu çadır kentin de zemininin taşlık olduğu, yaşlı ve engelliler için uygun olmadığı görüldü. Çadır kentte yetkililerin olmadığı, işleyişin gönüllüler tarafından sürdürüldüğü öğrenildi. Çadır kentte 600 çadır, 64 tuvalet kabini ve 38 banyo kabini olduğu öğrenildi. Yaşlı ve engellilerin tuvalet/banyo kabinlerine yakın çadırlara yerleştirildiği aktarıldı. Atasay Çadır Kent’te görevli olan, Türk Psikologlar Derneği ekibinden Ayça Atılbaz ile görüşüldü. Bakanlık ile ortak çalıştıkları ve dernek gönüllülerinin 1 haftalık dönüşümlü şekilde sahaya çıktığı öğrenildi. Çocuk ve kadınlar için ayrı ekiplerin oluşturulduğu, mobil ekibin de var olduğu belirtildi. Görevli psikologlara depremzedelerden depresif duygular aktarılsa da genelde temel ihtiyaçların bildirildiği ifade edildi. Yaşlı ve engellilerin bölgede fazla sayıda olduğuna dikkat çekildi. Türkçe bilmeyen çok sayıda depremzede olduğu belirtildi. Çadır kentlerden konteyner kentlere geçiş süreci tamamlanmadan sistematik hizmet sağlamanın zor olduğu vurgulandı. PSD ekiplerinin, AFAD ve MEB personelinin de psikolojik desteğe ihtiyacı olduğuna değinildi.

5. Genel Gözlemler

65+ Yaşlı Hakları Derneği olarak afet bölgesinde, Adıyaman, Kahramanmaraş, Hatay, Malatya ve Gaziantep’te yaptığımız üç saha ziyaretinden sonra aşağıdaki gözlemlerimiz oldu:

Afet bölgesinde kurumlar arasında genel anlamda bir koordinasyon sorunu olduğu, bunun zaman zaman kolaylıkla yapılabilecek işleri geciktirdiği görülmektedir. Örneğin, Derneğimizin temin ettiği WC-Duş ünitelerinin nereye yerleştirileceği konusunda çeşitli birimler arasında görüş ayrılığı olmakta, bazı kararlar sahadaki durumla uyumsuz kalmaktadır. Sonuçta, Derneğimizin tek tek çadır kentlere kadar nakliyesini üstlendiği WC-Duş ünitelerinin bazı yerlerde atıl durumda kaldığını üzülerek gördük. Benzer durumun, farklı konularda da yaşandığı gözlenmiştir.

Depremden hemen sonra bölgede oluşan yönetici ihtiyacını karşılamak üzere çeşitli illerden gönderilen geçici yöneticiler ve personel, ilk ve akut dönemde önemli bir işlevi yerine getirmişlerdir. Ancak artık konteyner kentlere geçişle birlikte yerel yöneticilerin görevleri devralması daha kalıcı bir düzen kurulmasını sağlayacak, yerel ihtiyaçlara uygun hizmet koordinasyonunu kolaylaştıracaktır.

Depremin üzerinden iki ay geçmesine rağmen, halâ, hangi geçici barınma merkezinde kaç yaşlının, engellinin yaşadığına dair temel verileri bulmakta zorluk yaşamaktayız. ASHB’nin sağladığı son verilere göre, depremden önce 102,188 yaşlının yaşadığı Kahramanmaraş ilinde, 179; 52,121 yaşlının yaşadığı Adıyaman’da ise 249 yaşlı ve engellinin çadır/konteyner kentlere yerleştiği görülmektedir. Deprem öncesi ve sonra sayılar arasındaki büyük fark ancak verilerin toplanmasındaki aksama ile izah edilebilir.

Öte yandan, başta yurtdışı olmak üzere kurumsal destek kaynakları, sağlayacakları destekten hangi kesimden kaç kişinin yararlanacağına dair sağlıklı hedef rakamları istemektedir. Başta bu talep olmak üzere, bütün çalışmalarda sağlıklı bir değerlendirme yapabilmek için temel verilerin hızla temini büyük önem kazanmıştır.

6. Hukuk Desteği

Saha Ziyaretimiz sırasında, yerel yetkililerle yaptığımız görüşmelerde, depremzedelerin hukukî desteğe ihtiyaç duyup duymadıklarını da görüşme fırsatı bulduk. Ayrıca, Çevre ve Şehircilik İl Müdürlükleri önlerinde uzun kuyruklar olduğunu, depremzedelerin binalarıyla ilgili hasar raporlarını almak, ya da kendilerine verilen raporlarla ilgili itirazlarını yapmak üzere uğraştıklarını gördük. Önümüzdeki dönemde ise, ölüm tespiti, gaiplik kararı verilmesi, miras düzenlemeleri, çeşitli tazminat talepleri gibi konuların gündeme geleceği ifade edildi.

Ayrıca, bazı yerlerde, avukatların, çadır kentlerde dolaşarak, yüksek tazminatlar alabilecekleri vaadiyle depremzedelerden vekâlet almaya çalıştıkları da belirtildi.

Bu durumda, önümüzdeki dönemde, özellikle yaşlılar olmak üzere depremzedelere sağlıklı bir hukukî danışmanlık verilmesinin de bir ihtiyaç olarak ortaya çıkabilir. Bu konuda deprem bölgesindeki Baro’larla işbirliği yapılması, Adli Yardımlaşma mekanizması konusunda depremzedelerin bilgilendirilmesi üzerinde çalışılmalıdır.