Aile ve Sosyal Hizmetler Bakanlığı Engelli Erişilebilirlik Daire Başkanı Dr. Deniz Çağlayan GÜMÜŞ: ”Bağımsız ve güvenli kullanım yoksa erişilebilirlikten bahsedemeyiz.”
65+ Yaşlı Hakları Derneği’nin her ay düzenlediği Yerel Yönetimler Çalışma Grubu Toplantısı’nın sezon sonu toplantısı 21.06.2023 tarihinde gerçekleşti. Konuğumuz Aile ve Sosyal Hizmetler Bakanlığı (ASHB) Engelli ve Yaşlı Hizmetleri Genel Müdürlüğü Erişilebilirlik Daire Başkanı Dr. Deniz ÇAĞLAYAN GÜMÜŞ “Yaşlılar İçin Erişilebilirlikte Önemli Başlıklar” konulu sunumu ile katkı sağladı. Toplantı, Üyemiz Dr. Esra AKAN’ ın açılış konuşması, sezon boyunca Yerel Yönetimler Çalışma Grubu’nda ağırlanan değerli konuklar ve ele alınan konuları özetlemesi ile devam etti.
İmar ve Engellilik Mevzuatı, Erişilebilirlik İzleme ve Denetleme Mevzuatı, Ulusal Erişilebilirlik Standartlarının raportörü ve Erişilebilirlik Kılavuzu editörlüğü yapan Deniz ÇAĞLAYAN GÜMÜŞ, uygulama projelerinde ilgili bakanlıkların proje danışma kurullarında ve yürütücü üyeliklerinde yer almıştır. Bunların yanı sıra belediye ve kurumlarda yönetici ve personele yönelik erişilebilirlik eğitimi düzenlenmesi ve verilmesi konusunda uzmandır. Erişilebilirlik konusunda birçok makale ve yayını mevcuttur.
Erişilebilirliği, “herkesin istediği her yere ve her hizmete, bağımsız ve güvenli olarak ulaşabilmesi ve bunları kullanabilmesi” olarak tanımlayan Dr. Deniz Çağlayan GÜMÜŞ, erişilebilirliğin engelliler, yaşlılar, geçici engeli bulunanlar, hamileler, bebek arabalılar, çocuklar, iri ve şişman kişiler, çok uzun ve çok kısa boylu kişiler, yük ve eşya taşıyanlar için sağlanması gereken bir özellik olduğunu vurguladı. Erişilebilirliğin temel çalışma eksenlerinin olarak mevzuat ve standartların belirlenmesi, farkındalık/bilgi bilinç düzeyinin artırılması ve uygulamaların desteklenmesi olduğunu aktardı.
Deniz ÇAĞLAYAN GÜMÜŞ, erişilebilirlik ile yakından ilişkili olan ‘Yaş Dostu Kent’ kavramına değinerek Dünya Sağlık Örgütü (DSÖ) tarafından belirlenen Yaş Dostu Kent Ölçütlerini aktardı. Küresel düzeyde erişilebilirliğin nüfusun %15’i için zorunluluk, %40’ı için gereklilik, %100’ü için ise konfor anlamına geldiğini ifade etti. Erişilebilirlik tanımına uyabilmek ve zincir oluşturabilmek için yalnızca parklar kamu binaları değil tüm yapılı çevre ve kentsel alanların erişilebilir olması gerektiğini belirtti. Güvenlik önlemlerinin de erişilebilirlik ile yakından ilişkili olduğunu vurguladı. Yaşlıların erişilebilirlikten faydalanan önemli bir grup olduğunu belirten Dr. Deniz Çağlayan GÜMÜŞ, okuma sorunu, duyma sorunu, hareketlilik sorunu, yön bulma sorunu ve uyarıcı sensör olmaması gibi Yapılı Çevrede Yaşanan Sorunları ele aldı. Erişilebilirlikte ele alınması gereken alanlar olan açık alanlar, iç mekanlar, toplu taşıma sistemleri, bilgilendirme hizmetleri, bilgi ve iletişim teknolojilerine erişim konuları hakkında aktarım sağladı.
“Bağımsız ve güvenli kullanım yoksa erişilebilirlikten bahsedemeyiz.”
T.C. Erişilebilirlik Mevzuatı hakkında bilgi veren Dr. Deniz Çağlayan GÜMÜŞ, erişilebilirlik için kullanılması gereken kaynaklar olan Erişilebilirlik Standartları, Erişilebilirlik İzleme ve Denetleme Formları, Erişilebilirlik Kılavuzu ve Animasyonlardan bahsetti. Yapı Denetimi Uygulama Yönetmeliği Revizyonu’nda (2019), yapı denetim sürecinde binanın incelenmesi ve belediyelerin ruhsat vermek için projede nelere bakacakları konusunda rehber olması adına Proje Kontrol Formu ve Erişilebilirlik Kontrol Formu oluşturulduğunu aktarıldı. GÜMÜŞ, Mimari Kontrol Formunda 14 maddelik erişilebilirlik bölümü oluşturulduğunu, 12 bölümde toplam 128 soru ile gerekli kontrolün yapılarak yeni yapılan binaların tamamının erişilebilir olmasının hedeflendiğini aktardı. Engelliler Hakkında Kanun’un 3. Maddesine dayalı olarak valiliklerde kurulmuş olan komisyonlar aracılığıyla erişilebilirlik denetimlerinin yürütüldüğü aktarıldı. Erişilebilirlik denetimi için bir plan hazırlanarak komisyona verildiği, komisyonun takvim hazırladığı ya da şikayet üzerine denetime gidildiği belirtildi. GÜMÜŞ, komisyonda kamu kurumlarının yanı sıra engellilerle ilgili konfederasyon temsilcilerinin de mevcut olduğu, Sivil Toplum Kuruluşu (STK) temsilcilerinin komisyonda yer almasının çok değerli katkı sağladığını ifade etti. Denetim sonucunda komisyon erişilebilirlik eksikliği olduğuna karar verirse İl Müdürlüğü tarafından idari para cezası kesme yetkisi olduğu aktarıldı. Komisyonun yaptığı denetim sonucunda mevcut alanın erişilebilir olduğu tespit edilirse komisyon tarafından belge düzenlendiği ve valilik tarafından verildiği belirtildi. Erişilebilirlik Belgesi yanı sıra tabela, bayrak ve broşürlerde kullanılmak üzere erişilebilirlik logosu verildiği aktarıldı.
Bir diğer önemli başlık olan Uyarlanabilir Konut Kavramının, mevcut konutta yaşayan kişilerin gelecekte engelli hale gelme ve yaşlılık döneminde uygun ve güvenli bir alanda yaşama konusunda önemli olduğu vurgulandı. 2018’de Hazine ve Maliye Bakanlığı tarafından erişilebilirlik ile ilgili harcamalar için özel bir bütçe kodu oluşturulduğu ve kamu kurumları tarafından kullanıldığı aktarıldı. Deniz ÇAĞLAYAN GÜMÜŞ kurum olarak erişilebilirlik projeleri için bu bütçeden talep oluşturduklarını, kamu kurumlarında yaygınlaştırılmasının önem arz ettiğini belirtti.
İlgili linkler: https://www.aile.gov.tr/eyhgm/mevzuat/ulusal-mevzuat/genelgeler/2020-3-sayili-erisilebilirlik-izleme-ve-denetleme-formlari-hakkinda-genelge/
https://www.aile.gov.tr/media/65613/erisilebilirlik_kilavuzu_2021.pdf
https://www.youtube.com/watch?v=zmEgFz4-mEI