Birleşmiş Milletler 2025 Dünya Yaşlılar Günü’nü, “Yerel ve Küresel Eylemlerin Öncüsü Yaşlılar: Özlemlerimiz, Refahımız ve Haklarımız” temasıyla kutlarken, yaşlıların dirençli ve eşitlikçi toplumlar inşa etmede oynadıkları dönüştürücü rolü vurguluyor. Yaşlılar hizmetlerin edilgen yararlanıcıları olmanın çok ötesinde, sağlıkta eşitlik, finansal refah, toplumsal dayanıklılık ve insan hakları savunuculuğu gibi alanlarda bilgi ve deneyimleriyle katkı yaparak ilerlemenin itici gücüdürler.
2002 yılında kabul edilen Siyasi Bildirge ve Madrid Uluslararası Yaşlılık Eylem Planı (MIPAA), kalkınma, sağlık ve destekleyici çevre alanlarında eylemler yoluyla her yaştan insana dost bir toplumu teşvik ederek küresel yaşlılık politikasının temel taşı olmaya devam etmektedir. 2025 teması, yaşlıları hem yerel hem de küresel düzeyde ilerlemenin itici gücü olarak kabul ederek doğrudan bu ilkeleri yansıtmaktadır.
MIPAA’nın ortaya koyduğu ivme son uluslararası gelişmelerle güçlendi. Nisan 2025’te, BM İnsan Hakları Konseyi, 81 üye devletin desteğiyle, yaşlıların insan haklarını teşvik etmek ve korumak için yasal olarak bağlayıcı bir belge taslağı hazırlamakla görevli açık uçlu bir çalışma grubu kurmak üzere 58/13 sayılı kararı kabul ederek bu gündemi ilerletti. Bu dönüm noktası niteliğindeki adım, yaşlıların hak sahibi ve değişim öncüleri olarak giderek daha fazla tanınmasını yansıtmaktadır.
Demografik değişimler, eylemleri her zamankinden daha acil hale getiriyor. Yaşlılar, özellikle gelişmekte olan ülkelerde, toplumun hızla büyüyen kesimi. Yaşlıları güçlendiren, sağlık hizmetlerine ve sosyal korumaya eşit erişimi sağlayan ve ayrımcılığı ortadan kaldıran politikalar, yaşlanan bir dünyada sürdürülebilir kalkınma için gerekli. Yaşlıların sesini duyurarak ve katkılarını takdir ederek, 2025 Uluslararası Günü, yaşlıların özlemlerini dile getirmeleri, haklarını savunmaları ve onurlarını ve refahlarını sağlayan politikalar talep etmeleri için bir platform görevi görüyor.
Arka plan
14 Aralık 1990 tarihinde, Birleşmiş Milletler Genel Kurulu 1 Ekim’i Uluslararası Yaşlılar Günü
olarak ilan etmiştir (45/106 sayılı karar).
Bunub öncüsü, 1982 Dünya Yaşlılık Zirvesi’nde kabul edilen ve aynı yıl içinde BM Genel Kurulu tarafından onaylanan Viyana Uluslararası Yaşlılık Eylem Planı gibi girişimler olmuştur.
1991 yılında Genel Kurul, Birleşmiş Milletler Yaşlılar İlkeleri’ni kabul etti (46/91 sayılı karar). 2002 yılında, İkinci Dünya Yaşlılık Asamblesi, 21. yüzyılda nüfusun yaşlanmasının getirdiği fırsatlara ve zorluklara yanıt vermek ve her yaştan insanın yer aldığı bir toplumun gelişimini teşvik etmek amacıyla Madrid Uluslararası Yaşlılık Eylem Planı‘nı kabul etti.
Yaşlıların sayısı (65 yaş ve üstü olarak tanımlanan) 1980’de yaklaşık 260 milyondan 2021’de 761 milyona üç katına çıktı. 2021 ile 2050 arasında, yaşlı nüfusun küresel payının %10’dan azdan yaklaşık %17’ye çıkacağı öngörülmektedir.
Yaşlı yaşa ulaşan insan sayısındaki hızlı artış, yaşamın tüm aşamalarında sağlığı teşvik etmenin, hastalıkları önlemenin ve tedavi etmenin önemini vurgulamaktadır.
Yaşlanan nüfusa sahip toplumlarda, çeşitli işlevsel yeteneklere sahip yaşlı bireylerin sayısındaki artışa uyum sağlamak zorunlu hale gelmektedir. Temel fonksiyonları yerine getirme ve günlük aktivitelere katılma yeteneği, yalnızca bireyin doğuştan gelen kapasitesinden değil, aynı zamanda yaşadığı sosyal ve fiziksel ortamdan da etkilenir. Destekleyici ortamlar, yaşlı bireylerin yaşlandıkça aktivite düzeylerini ve bağımsızlıklarını korumalarına yardımcı olmakta önemli bir rol oynar.
Biliyor muydunuz?
60 yaş ve üstü kişilerin sayısı 1995’te yaklaşık 541 milyondan 2025’te 1,2 milyara iki katından fazla artmış olup, 2050’ye kadar 2,1 milyara ulaşması öngörülmektedir. 2080 yılında 65 yaş ve üstü kişiler 18 yaş altı çocukların sayısını geçecektir.
Küresel yaşam beklentisi 2025’te 73,5 yıla ulaşmıştır, 1995’e göre 8,6 yıl artış göstermiştir. 80 yaş ve üstü kişilerin sayısı daha da hızlı artmaktadır ve 2030’ların ortalarında bebeklerin sayısını geçerek 265 milyona ulaşacağı tahmin edilmektedir.
Nüfusun yaşlanmasıyla birlikte, özellikle, yaşlılarda bağımlılık ve sakatlığın başlıca nedenlerinden biri olan demans gibi rahatsızlıkları olan kişiler için sağlık hizmetleri ve sosyal desteğe olan talep hızla artmıştır. Bu artan ihtiyaçları karşılamak için artık özel bakım hizmetleri vazgeçilmez hale gelmiştir.
Bakım alan ve bakım verenlerin çoğunu oluşturan kadınlar, küresel gayri resmi bakım saatlerinin yaklaşık %70’ini karşılamaktadır. Bu durum, özellikle bakım hizmetlerinin sınırlı olduğu düşük ve orta gelirli ülkelerde geçerlidir ve kadınları yaşlılıkta yoksulluk konusunda daha savunmasız hale getirmektedir.
Duyurunun aslı için: https://yaslihaklaridernegi.org/tr/blog/un-international-day-of-older-persons-1-october-2025/